Ιωάννης ο Ορφανοτρόφος

(11ος αι.).Βυζαντινός αξιωματούχος. Ήταν αδελφός του αυτοκράτορα Μιχαήλ Δ’ και καταγόταν από την Παφλαγονία. Υπηρέτησε στη βυζαντινή Αυλή ως ευνοούμενος του Ρωμανού Γ’ (1028-34) και διετέλεσε διαδοχικά προιπόσιτος (αρχιευνούχος του παλατιού) και ορφανοτρόφος. Όταν πέθανε ο αυτοκράτορας Ρωμανός Γ’, η σύζυγός του, Ζωή, παντρεύτηκε τον Μιχαήλ Δ’, ο οποίος ανήλθε στον θρόνο. Ο I. ο Ο., επωφελούμενος από τον αδύναμο χαρακτήρα του αδελφού του, έγινε ο πραγματικός κύριος της κατάστασης, διορίζοντας ταυτόχρονα φίλους και συγγενείς του σε ανώτατες κρατικές θέσεις. Τυραννικός και φιλοχρήματος όπως ήταν, προκάλεσε διάφορες συνωμοσίες και σκάνδαλα. Όταν διαπίστωσε ότι η λαϊκή δυσφορία εναντίον του έπαιρνε επικίνδυνες διαστάσεις, σκέφθηκε να παραιτηθεί από τη διοίκηση των κοινών και να εκλεγεί πατριάρχης στη θέση του Αλέξιου, χρησιμοποιώντας το επιχείρημα ότι ο Αλέξιος δεν είχε εκλεγεί από τους μητροπολίτες αλλά είχε διοριστεί από τον αυτοκράτορα. Δεν πέτυχε όμως τον σκοπό του, γιατί ο αντίπαλός του δήλωσε πως αν η ανάδειξή του στον πατριαρχικό θρόνο θεωρείτο παράνομη, τότε θα έπρεπε να ακυρωθούν όλες οι πράξεις που είχε διατελέσει ως πατριάρχης. Το ενδεχόμενο όμως αυτό δεν τον συνέφερε, γιατί τότε θα ακυρωνόταν και η στέψη του αδελφού του, Μιχαήλ Γ’, η οποία είχε γίνει από τον πατριάρχη. Την ίδια εποχή σοβαρή απειλή για το Βυζάντιο ήταν οι Άραβες και ο ηγεμόνας της Αβασγίας Παγκράτιος, οι οποίοι λεηλάτησαν διάφορες περιοχές της αυτοκρατορίας και κυρίευσαν πολλά φρούρια. Ο Μιχαήλ, με τη σκιώδη διακυβέρνηση του Ι. του Ο., οργάνωσε εκστρατεία στην Κάτω Ιταλία (1038) με σκοπό να καταλάβει τη χώρα αυτή, την οποία κατείχαν οι Άραβες. Ισχυρή στρατιωτική δύναμη με επικεφαλής τον στρατηγό Μαντάκη κατατρόπωσε κοντά στα Ρήματα τους Άραβες και κατέλαβε τη Σικελία. Μετά την ανάκληση όμως του Μαντάκη στη Κωνσταντινούπολη και την αντικατάστασή του από ανίκανους στρατηγούς, η εκστρατεία απέτυχε. Όταν πέθανε ο Μιχαήλ Δ’ (1041), ο Ι. ο Ο. έπεισε τη Ζωή να υιοθετήσει τον ανιψιό του, Μιχαήλ Ε’ Καλαφάτη, και να τον ανακηρύξει αυτοκράτορα. Ο νέος αυτοκράτορας, όμως, εξόρισε τον θείο του στη Λέσβο, όπου παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του.